‘’Psikoloji biliminin temel verilerinden birisi, kişinin aslında tehlike içermeyen ancak buna rağmen korktuğu veya kaçındığı bir duruma maruz bırakıldığında önce bir süre sıkıntısının arttığı, ancak bir süre sonra, alışma adı verilen durumun ortaya çıkmasıyla bu sıkıntının azalarak düştüğüdür.’’ - Dr. Hakan Türkçapar
Dişçi korkusu, dünya genelinde çok yaygın görülen ve pek çok kişinin diş tedavisini ertelemesine neden olan ciddi bir anksiyete türüdür. Aslında, sadece ülkemizde değil dünyanın pek çok ülkesinde bu sorunun bir hayli yaygın bir şekilde yaşandığını söyleyebiliriz.
Sizin de kalp atışlarınız hızlanıyor, aşırı terleme ve titreme yaşıyorsanız, yalnız değilsiniz.
Dentofobi olarak da adlandırılan bu korku, kişinin diş tedavisiyle ilgili aşırı kaygı veya panik hissetmesine neden olan bir anksiyete bozukluğudur.
Clinic UltraDent olarak bu yazımızda, dişçi korkusunun tam olarak ne olduğunu, neden ortaya çıktığını ve en önemlisi, bu korkuyu nasıl yenebileceğinizi detaylı bir şekilde anlatacağız. Kontrol kaybı hissinden, iğne korkusuna, geçmişteki travmatik deneyimlerden panik atak tetikleyicilerine kadar dişçi korkusunun altında yatan tüm nedenleri ve etkili çözüm yollarını birlikte keşfedeceğiz. Korkunuzu yenmek ve sağlıklı bir gülüşe kavuşmak için ihtiyacınız olan tüm bilgileri bu makalede bulacaksınız.
Dişçi Korkusu (Dentofobi) Nedir?
Halk arasında dişçi korkusu olarak bilinen dentofobi, insanların diş hekimi muayenesine ya da diş tedavilerine karşı duydukları aşırı korku olarak tanımlanabilir. Bu durum, diş tedavisi için randevu almayı düşündüğünüzde veya muayene sırasında yoğun kaygı ve endişe yaşamanıza sebep olur.
Dişçi korkusu ile dentofobi arasındaki fark
Dental korku, dental işlemler sırasında ortaya çıkan ve korku uyaranlarına karşı oluşan normal bir tepkidir. Dental kaygı ise, diş tedavisi sırasında korkutucu olaylar gerçekleşeceği endişesi ve buna bağlı kontrol kaybı hissidir. Dentofobi bunlardan farklı olarak çok daha şiddetli ve yaşamı etkileyen bir durumdur.
Yaşadığınız korku muayene ve tedaviler konusunda kararlarınızı etkileyecek kadar yüksek düzeydeyse dentofobiden söz edilebilir. Bu durumda diş tedavisinin zorunlu olduğu hallerde bile dişçiye gitmekten kaçınma, aşırı korku ve sıkıntı yaşarsınız.
Yetişkinlerde ve çocuklarda görülme sıklığı
Türkiye'de yapılan araştırmalara göre çocukların %80-90'ı diş hekimlerinden korkmaktadır. Çocuklarda dental korku-kaygı ve davranış idaresi problemlerinin normal çocuk popülasyonunun %30'unu etkilediği gözlenmiştir. Bir ankette, Türkiye halkının %30'a kadarı dişçi koltuğunda otururken kendilerini huzursuz hissettiklerini belirtmiştir.
Bu korku sadece çocuklarda değil, yetişkinlerde de yaygın görülmektedir. Dünya genelinde ise yetişkinlerdeki oran %10 civarındadır.
Dişçi fobisi olanlara müjde: Tedavi mümkün
Dişçi korkusu nedeniyle diş tedavilerini aksatmak zorunda olmadığınızı belirtelim. Günümüzde bu korkuyu yenmek için çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır:
- Maruz Bırakma Terapisi (Sistematik Duyarsızlaştırma): En sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. Korkuyla güvenli bir ortamda kademeli olarak yüzleşmenizi sağlar.
- Sedasyon ve Genel Anestezi: Diş tedavisi sırasında hiçbir şekilde acı, ağrı hissetmeden işlemlerin tamamlanmasını mümkün kılar.
Ayrıca nefes egzersizleri, gevşeme teknikleri ve bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemler de dentofobinin üstesinden gelmenize yardımcı olabilir. Dentofobisi olmasına karşın düzenli diş kontrollerine gidenlerin bu korkudan daha kolay arındığı bilinmektedir.
Çocuklar için ise çocuk dostu muayenehaneler ve pedodontistler (çocuk diş hekimi) diş hekimi korkusunu aşmada önemli rol oynamaktadır.
Dişçi Korkusunun Nedenleri
Dişçi korkusunun tek bir nedeni yoktur. Her birey farklı sebeplerle bu korkuyu yaşayabilir. Karmaşık ve çok yönlü olan bu nedenleri anlamak, korkuyu yenmede ilk adımı oluşturur.
Geçmişte yaşanan travmatik deneyimler
Dişçi korkusunun en yaygın nedenlerinden biri, geçmişteki olumsuz deneyimlerdir. Daha önceki diş muayenelerinde yaşanan herhangi bir olumsuz deneyim, kalıcı izler bırakabilir ve sonunda dişçi korkusuna dönüşebilir. Ağrılı işlemler, kötü tedavi ve diş doktorunun empatiden yoksun olması gibi faktörler bu duruma yol açabilir. Araştırmalar, yetişkinlerin yaklaşık %15'inin dişçi korkusu yüzünden düzenli diş bakımını ihmal ettiğini gösteriyor.
Dişçi iğnesi ve alet seslerine karşı hassasiyet
Birçok kişi için diş ekipmanlarının sadece görüntüsü, sesi ve hatta diş muayenehanesinin kokusu bile anksiyete nöbetlerini tetiklemek için yeterli olabilir. Özellikle aerator (halk arasında "matkap" olarak bilinen) aletinin çıkardığı vızıltılı ses, kulağa yakın olduğu için daha da abartılı duyulur ve psikolojik bir olumsuz reaksiyon yaratabilir. Dişçi iğnesi korkusu da bazen direkt iğne korkusu ile beraber, bazen de tek başına görülebilir.
Kontrol kaybı ve panik atak tetikleyicileri
Dişçi koltuğunda kontrolün tamamen elden gittiğini düşünmek, birçok kişide korku yaratır. Diş hekimi ziyaretine dair düşünce veya gerçek bir ziyaret, panik ataklara neden olabilir ve bu durum dişçi korkusu yaşayan bireyler arasında yaygındır. Panik atak belirtileri arasında ani nefes darlığı, kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, aşırı terleme ve kontrolü kaybetme hissi yer alır.
Aile ve çevresel etkiler
Aile bireyleri arasında fobik bozukluğu veya anksiyete bozukluğu bulunan bir kişinin olması, fobiye sahip olma riskini artırır. Çocuklara "yaramazlık yaparsan seni dişçiye götürürüm" gibi tehditler, küçük yaşta dişçi korkusunun temelini atabilir. Ayrıca çevredeki insanların anlattığı kötü dişçi deneyimleri de bu korkuyu besler.
Diş hekimiyle olumsuz iletişim
Diş hekimi ile birey arasındaki iletişim eksikliği, korkuyu artıran önemli bir faktördür. Hekim tarafından tedavi süreci hakkında yeterli bilgilendirme yapılmaması veya empatiden yoksun davranışlar, kişinin kendini savunmasız hissetmesine neden olur. "Hiç acımayacak" gibi gerçekçi olmayan vaatler yerine, tedavi süreci hakkında dürüst bilgilendirme yapılması güven ilişkisini güçlendirir.
Dişçi Korkusunun Belirtileri ve Etkileri
Dişçi korkusu yaşayan kişilerde hem fiziksel hem de psikolojik birtakım belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerin şiddeti, kişinin yaşadığı korkunun düzeyine bağlı olarak değişiklik gösterir ve zamanla ağız sağlığının bozulmasına yol açabilir.
Fiziksel belirtiler: terleme, çarpıntı, mide bulantısı
Dentofobi ile mücadele eden kişilerde görülen en yaygın fiziksel tepkiler arasında hızlı kalp atışı veya çarpıntı, aşırı terleme ve titreme yer alır. Bunun yanında, nefes darlığı, boğulma hissi, baş dönmesi ve bayılma hissi gibi belirtiler de sık görülür. Ayrıca mide bulantısı ve sindirim problemleri de sıklıkla ortaya çıkar. Diş hekimi randevusu yaklaştıkça bu fiziksel belirtilerin şiddeti artabilir.
Psikolojik belirtiler: kaygı, panik, kaçınma davranışı
Dişçi korkusunun duygusal ve psikolojik belirtileri, randevu öncesinde veya sırasında yoğun kaygı ve gerginlik şeklinde kendini gösterir. Diş hekimi randevusundan önce veya randevu sırasında hissedilen bu yoğun anksiyete, korkunun başlıca belirtilerindendir. Kaçınma davranışları da bu korkunun tipik bir göstergesidir. Kişi, randevuları sürekli erteleme veya iptal etme eğilimindedir. Bununla birlikte, diş tedavisi hakkında yoğun kaygı duyma, diş hekimine gitmeyi düşündüğünde bile panik hissi yaşama ve tedaviden kaçınmak için bahaneler üretme gibi davranışlar görülür. Öte yandan, uykusuzluk ve uyku problemleri de yaygın belirtiler arasındadır.
Ağız sağlığına uzun vadeli etkiler
Diş hekimi korkusunun en büyük riski, kişilerin düzenli diş bakımı ve kontrollerinden kaçınmalarıdır. Bu kaçınma davranışı zamanla ağız sağlığının bozulmasına yol açar. Düzenli kontrollerin aksaması nedeniyle diş tartarı, diş çürükleri, diş eti hastalıkları ve enfeksiyonlar ilerleyebilir. Dolayısıyla, ertelenen diş problemleri, ilerleyen dönemlerde daha ağrılı ve pahalı tedavilere ihtiyaç duyulmasına neden olur. Diş hekimi korkusunu yoğun yaşayan kişiler, diş rahatsızlıkları olması halinde bile tedaviden kaçınır ve bu durum ciddi diş kayıplarına neden olabilir.
Genel sağlık üzerindeki olumsuz sonuçlar
Kötü ağız sağlığının etkileri yalnızca ağız bölgesiyle sınırlı kalmaz. Ağız sağlığı ile genel sağlık arasında güçlü bir ilişki vardır. Tedavi edilmeyen diş ve diş eti sorunları zamanla kalp hastalıkları, koroner arter hastalığı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunun yanı sıra, zatürre ve solunum yolu enfeksiyonları da kötü ağız sağlığının sonuçları arasındadır. Ayrıca kötü ağız sağlığı, bireyin özgüvenini zedeleyebilir, iş ve sosyal ilişkilerde sorunlar yaratabilir.
Dişçi Korkusu Nasıl Yenilir?
Dişçi korkusunu yenmek mümkün! Bu korkunun üstesinden gelmek için kullanabileceğiniz birçok etkili yöntem bulunuyor. Doğru stratejileri uyguladığınızda, diş tedavileri artık bir kabusa dönüşmek zorunda değil.
Diş hekimi seçiminin önemi
Diş hekimi korkusunu yenmede ilk adım, size uygun bir diş hekimi bulmaktır. Empati yeteneği güçlü, sabırlı ve açıklayıcı bir tutum sergileyen diş hekimi, rahatlamanızda büyük rol oynar.
Antalya’nın en iyi diş kliniği Clinic Ultradent'te, korkularınızı anlayan ve sizi yargılamayan bir hekim ekibiyle karşılaşacaksınız. Bu yaklaşım, güven duygunuzu artıracaktır. Diş hekiminize korkularınızı mutlaka açıkça anlatın. Bunun üzerine diş hekiminiz, endişelerinizi anladığını belirterek tedavi sürecini sizin için daha rahat hale getirecek çözümler sunabilir. Her bir diş hekimimiz, sizi dinlemeye ve tedavi sürecini sizin için en konforlu hale getirmeye hazırdır.
Nefes egzersizleri ve gevşeme teknikleri
Dişçi koltuğunda kaygıyı azaltmanın en etkili yollarından biri nefes egzersizleridir. Derin nefes alma, vücudunuzdaki stresi azaltarak sakinleşmenizi sağlar. Tedavi öncesinde veya sırasında dört saniye boyunca burnunuzdan derin nefes alıp, nefesinizi dört saniye tutup, sekiz saniye boyunca ağzınızdan vermeyi deneyebilirsiniz. Bu teknik, sinir sisteminizi sakinleştirerek rahatlamanıza yardımcı olur. Ayrıca progresif kas gevşetme egzersizleri de (omuzlarınızı yukarı çekip birkaç saniye tutun ve sonra bırakın) tansiyonu düşürmeye yardımcı olabilir.
Sedasyon ve genel anestezi seçenekleri
Yoğun dişçi korkusu yaşayanlar için sedasyon ve genel anestezi, tedaviyi kolaylaştıran önemli seçeneklerdir. Sedasyon, bireyin bilinci açıkken tamamen rahatlamış bir durumda olmasını sağlayan bir yöntemdir. Sedasyon, şiddetine göre üç farklı çeşitte uygulanabilir: bilinçli, orta ve derin sedasyon. Genel anestezi ise kişinin tamamen bilinçsiz hale getirildiği ve hiçbir şey hissetmediği bir yöntemdir. Bu yöntem özellikle aşırı diş fobisi olanlar için uygundur.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
Bilişsel davranışçı terapi, dişçi korkusunu yenmede oldukça etkili bir yöntemdir. BDT, diş hekimleriyle ilgili olumsuz algı ve düşüncelerin belirlenmesine ve değiştirilmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Maruz kalma terapisi de BDT'nin bir parçası olarak uygulanabilir ve korkunun kademeli olarak üstesinden gelmenize yardımcı olabilir.
Dişçi korkusu için sakinleştirici kullanımı
Dişçi korkusu çok şiddetliyse, tedavi öncesinde sakinleştirici ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, randevu öncesinde alınarak tedavi sırasında rahatlamanıza yardımcı olabilir. Ancak bu ilaçların kullanımı, diş hekiminizin veya bir uzmanın gözetiminde olmalıdır.
Dişçi korkusuna iyi gelecek 5 çözüm
- Olabildiğince sabah saatlerine randevu alın, böylece gün boyunca gerilim yaşamazsınız
- Yanınızda güvendiğiniz birini getirin
- Tedavi sırasında ara vermek için diş hekiminizle önceden bir işaret belirleyin
- Muayene öncesi yeterince uyuyun ve kafeinli içeceklerden kaçının
- Düzenli kontrolleri aksatmayın, böylece dişçi ziyaretleri alışkanlık haline gelir